Ngày 4/6/2025, Thanh tra Sở Y tế TP.HCM công bố danh sách 18 nhà thuốc vi phạm, chủ yếu kinh doanh thuốc không rõ nguồn gốc, không có số đăng ký lưu hành hoặc giấy phép nhập khẩu. Đáng chú ý, nhà thuốc Funny Pharma (Quận 1) bị phát hiện bán thuốc kháng sinh như Cefixim và Augmentin 625 không rõ xuất xứ. Nhà thuốc của Công ty Dược Minh Khang (Quận 10) phải tiêu hủy tới 20 loại thuốc vi phạm.
Tình trạng tương tự cũng xảy ra tại Hà Nội. Nhà thuốc Đức Anh (Đống Đa) bị phát hiện bán thuốc giả Nexium 40mg và Diamicron 60mg – những loại thuốc thiết yếu trong điều trị bệnh dạ dày và tiểu đường. Trung tâm Kiểm nghiệm Hà Nội còn phát hiện lọ thuốc Theophylline 200mg tại nhà thuốc An An (Hà Đông) không có thông tin đăng ký, không nhãn phụ tiếng Việt.
Theo báo cáo năm 2024, hệ thống kiểm nghiệm quốc gia đã lấy hơn 43.000 mẫu kiểm tra, phát hiện 228 mẫu không đạt chất lượng, trong đó có 98 mẫu là thuốc tân dược. Tỷ lệ thuốc giả dù chỉ chiếm khoảng 0,04-0,06%, nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ lớn, đặc biệt là các loại thuốc chứa kháng sinh và hoạt chất tân dược mạnh như paracetamol, diclofenac, tetracyclin, cefuroxime...
Thực tế, nhiều nhà thuốc vi phạm chỉ bị xử phạt hành chính ở mức rất thấp. Ví dụ, nhà thuốc Nguyên Khôi (Củ Chi, TP.HCM) bị phát hiện bán thuốc không rõ nguồn gốc nhưng chỉ bị phạt 800.000 đồng. Nhà thuốc Minh Châu Một Tám (Quận 6) kinh doanh 10 loại thuốc vi phạm cũng chỉ bị xử phạt 32 triệu đồng. Ngay cả cơ sở bị xử phạt cao nhất trong đợt thanh tra – Công ty TNHH Thương mại Minh Khương – cũng chỉ bị phạt 150 triệu đồng.
Theo ông Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), một trong những nguyên nhân khiến thuốc giả vẫn trôi nổi là vì mức phạt hiện tại không đủ sức răn đe. Giá trị của một hộp thuốc vi phạm có thể thấp, dẫn đến mức phạt hành chính theo Nghị định 117 chỉ vài triệu đồng.
Hậu quả của việc sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc có thể rất nghiêm trọng. Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh (Hội Bệnh lý Mạch máu Việt Nam) cảnh báo: thuốc giả có thể che giấu triệu chứng, khiến bệnh trở nặng hoặc thậm chí gây tổn thương gan, thận, hệ thần kinh do chứa các thành phần không kiểm soát. Đặc biệt, nhiều thuốc xương khớp giả có chứa corticoid liều cao – gây giảm đau nhanh chóng nhưng hậu quả lâu dài lại là tăng huyết áp, suy tuyến thượng thận, và tiểu đường.
Trong khi đó, kháng sinh giả như Tetracyclin, Cefixim làm gia tăng nguy cơ kháng thuốc, nhiễm trùng nặng, nhiễm khuẩn huyết, và có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được phát hiện kịp thời.
Trước thực trạng này, nhiều chuyên gia cho rằng, ngoài việc tăng nặng chế tài xử phạt, Việt Nam cần ứng dụng công nghệ để truy xuất và kiểm soát thuốc hiệu quả hơn. Một giải pháp trọng tâm là đẩy mạnh kê đơn thuốc điện tử liên thông với hệ thống đơn thuốc quốc gia, giúp minh bạch nguồn gốc thuốc từ khâu kê đơn đến bán lẻ.
Khi bác sĩ kê đơn qua hệ thống điện tử, dữ liệu sẽ được lưu trữ tập trung và có thể tra cứu dễ dàng. Nhà thuốc chỉ được phép bán thuốc theo đơn đã đăng ký trên hệ thống, hạn chế tối đa tình trạng “bán thuốc theo miệng” và giả mạo đơn thuốc. Ngoài ra, mỗi hộp thuốc lưu hành cần được gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, người dân có thể kiểm tra trực tiếp bằng điện thoại.
Độc giả Bùi Xuân Dũng chia sẻ: “Nhà thuốc bán thuốc không rõ nguồn gốc cần chuyển hồ sơ sang công an điều tra – phải truy tận gốc, xử lý hình sự nếu có đường dây sản xuất giả.” Trong khi đó, bạn đọc Chử Văn Huy nhấn mạnh: “Đã bán thuốc không rõ xuất xứ là phải khởi tố, vì đó là tội xâm phạm sức khỏe cộng đồng.”
“Cuộc chiến chống thuốc giả là nhiệm vụ lâu dài, cần cả hệ thống chính trị vào cuộc và sự hợp tác từ người dân,” ông Tạ Mạnh Hùng nhận định. Để đạt được điều đó, ngoài chế tài và công nghệ, còn cần nâng cao ý thức cộng đồng: chỉ mua thuốc tại nhà thuốc đạt chuẩn GPP, yêu cầu hóa đơn, kiểm tra kỹ thông tin thuốc.
Với việc áp dụng hệ thống kê đơn điện tử liên thông, truy xuất nguồn gốc, và giám sát xuyên suốt từ bác sĩ – nhà thuốc – người dân, chúng ta có thể hy vọng vào một thị trường dược phẩm an toàn và minh bạch hơn trong tương lai gần.
Bệnh viện hạng 3 trở lên phải kê đơn thuốc điện tử trước 31/12/2022
