Sau loạt vụ việc sản xuất và buôn bán thuốc giả bị phát hiện tại một số địa phương, Văn phòng Chính phủ đã ban hành hai công văn số 3700/VPCP-KGVX và 4028/VPCP-KGVX, truyền đạt chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Thành Long. Theo đó, Bộ Y tế được yêu cầu tiếp tục chỉ đạo đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả kết nối các cơ sở cung ứng thuốc, hồ sơ bệnh án điện tử và đơn thuốc điện tử theo các chỉ đạo tại Chỉ thị số 23/CT-TTg (ngày 23/8/2018), Chỉ thị số 07/CT-TTg (ngày 14/3/2025) và Công văn số 668/VPCP-KGVX (ngày 24/1/2025) của Thủ tướng Chính phủ.
Bộ Y tế cũng được yêu cầu tiếp tục thúc đẩy việc kê đơn điện tử, liên thông dữ liệu đơn thuốc trên “Hệ thống thông tin quốc gia về quản lý kê đơn thuốc và bán thuốc theo đơn”, đồng thời chỉ đạo các cơ sở thực hiện nghiêm túc quy định bán thuốc theo đơn.
Đơn thuốc điện tử giúp ngăn chặn thuốc giả?
Ông Nguyễn Hữu Trọng – Tổng Thư ký Hội Tin học Y tế Việt Nam – cho biết: hệ thống thông tin quốc gia về kê đơn và bán thuốc theo đơn được triển khai với mục tiêu liên thông toàn bộ đơn thuốc từ các cơ sở khám chữa bệnh (cả công lập và tư nhân) trên toàn quốc. Mỗi đơn thuốc được gắn mã định danh cụ thể gồm bác sĩ kê đơn, cơ sở khám chữa bệnh và mã đơn thuốc, từ đó chuyển về kho dữ liệu tập trung của Bộ Y tế.
Hệ thống cho phép chia sẻ đơn thuốc với phần mềm tại cơ sở bán lẻ (với sự đồng ý của người bệnh), để thực hiện việc bán thuốc đúng đơn và ghi nhận lượng thuốc đã cấp phát. Cách làm này góp phần ngăn chặn tình trạng người dân sử dụng đơn thuốc viết tay không hợp lệ, mua nhiều lần theo đơn đã sử dụng hết hoặc dùng đơn quá hạn (theo Thông tư 52/2017/TT-BYT, đơn thuốc chỉ có hiệu lực trong 5 ngày).
Tuy nhiên, việc triển khai liên thông đơn thuốc trên toàn quốc vẫn còn nhiều hạn chế. Theo Thông tư 04/2022/TT-BYT, thời hạn để các cơ sở khám chữa bệnh hoàn thành kết nối là trước ngày 30/6/2023. Dù vậy, đến nay, mới chỉ có 11.213 cơ sở thực hiện liên thông thường xuyên trong tổng số hơn 60.000 cơ sở khám chữa bệnh đang hoạt động. Nhiều bệnh viện lớn tuyến cuối chưa thực hiện đầy đủ việc liên thông, thậm chí chỉ áp dụng cho đơn thuốc bảo hiểm y tế, còn đơn khám dịch vụ thì không.
Đặc biệt, khối cơ sở y tế tư nhân gần như chưa triển khai (ước tính khoảng 40.000 cơ sở chưa liên thông). Nhiều nhà thuốc – kể cả trong bệnh viện – chưa thực hiện việc bán thuốc qua mã đơn điện tử theo quy định. Trong tổng số hơn 218 triệu đơn thuốc đã liên thông, chỉ có hơn 3,6 triệu đơn thuốc ngoại trú được báo cáo là đã bán qua hệ thống bán lẻ.
Tình trạng kê đơn thuốc trên giấy, kê đơn không rõ nguồn gốc, hoặc kê đơn qua phần mềm nhưng không đúng chuẩn theo Thông tư 04/2022/TT-BYT vẫn phổ biến. Có trường hợp sử dụng phần mềm nhưng không kết nối với hệ thống quốc gia.
Ông Nguyễn Hữu Trọng cho rằng, việc kê đơn và liên thông đơn thuốc điện tử từ phần mềm tại cơ sở khám chữa bệnh lên hệ thống quốc gia không hề phức tạp. Các phần mềm hoàn toàn có thể thực hiện mà không cần thay đổi quy trình khám chữa bệnh hiện hành. Việc nhập mã đơn vào phần mềm quản lý tại cơ sở bán lẻ cũng rất thuận tiện, giúp tiết kiệm thời gian.
Từ năm 2019, theo quy định tại Thông tư 02/2018/TT-BYT, 100% cơ sở bán lẻ thuốc đã được trang bị phần mềm. Do đó, các cơ sở không phải đầu tư thêm chi phí hay thời gian. Tuy nhiên, thực tế triển khai vẫn chưa đồng bộ, đặc biệt là ở khối khám chữa bệnh, dẫn đến việc quản lý kê đơn và bán thuốc theo đơn chưa hiệu quả, làm tăng nguy cơ lưu hành thuốc giả, thực phẩm chức năng giả…
Gần đây, lực lượng chức năng đã phát hiện một đường dây buôn bán hơn 20 loại thuốc giả, trong đó có hơn 1/3 là thuốc kê đơn, với tổng giá trị giao dịch lên tới hơn 200 tỷ đồng.
Việc bán thuốc kê đơn không có đơn diễn ra phổ biến, là nguyên nhân trực tiếp gây ra tình trạng kháng kháng sinh.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo, kháng thuốc là một trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu toàn cầu. Tại Việt Nam, khoảng 93% thuốc kê đơn được mua mà không có đơn thuốc. Việt Nam hiện nằm trong nhóm 10 quốc gia có tỷ lệ kháng thuốc cao nhất thế giới.
Bệnh viện hạng 3 trở lên phải kê đơn thuốc điện tử trước 31/12/2022
